سپر دفاع موشکی امریکا در عربستان: موشک پاتریوت یا سنگ فلاخن؟!

رسانه های غربی بطور مکرر از موشک های پاتریوت امریکایی به عنوان پیشرفته ترین سامانه پدافندی و ضدموشک های بالستیک امریکا تعریف و تمجید کرده بودند. این تعریف ها و تمجیدها گاهی به حدی اغراق آمیز می نمود که پدافند پاتریوت را به عنوان نفوذناپدیرترین سپر موشکی جهان قلمداد می کردند.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا یک روز پس از دیدار خود از جاپان در مورد انهدام موشک حوثی های یمن در عربستان گفت: «سامانه ما موفق شد آن موشک را در هوا بزند. این نشان می‌دهد ما چقدر خوب عمل می‌کنیم. هیچ کس نمی‌تواند چیزی را که ما می‌سازیم، بسازد و ما اکنون آن را در جهان به فروش می‌رسانیم.» جاپان یکی از ۱۴ کشور جهان است که از این سامانه آمریکایی استفاده می‌کند.

اما آیا این سامانه پدافندی فوق پیشرفته امریکایی واقعاً «موفق شد آن موشک را در هوا بزند»؟ آیا آنطور که ترامپ به جاپانی ها گفت این موشک امریکایی نشان داد که امریکایی ها (در میدان صنایع نظامی) خوب عمل می کنند؟ در خصوص این پرسش ها نه تنها تردیدهایی وجود دارد بلکه شواهدی به دست آمده که ادعاهای رایج در مورد کارکرد و کارایی این سیستم سپرموشکی را جدا زیر سؤال برده اند. اما راجع به بخش دیگری از سخنان ترامپ در خصوص فروش این موشک ها به سائر کشورها، حق با رئیس جمهوری امریکاست.

تقریبا از همان آغاز گزارش پرتاپ اولین موشک حوثی های یمن به هدف فرودگاه ریاض پایتخت عربستان، گمانه زنی ها در مورد موفقیت عملکرد سیستم پدافند پاتریوت نیز مطرح شد. همزمان با ادعای مقامات عربستان و امریکا مبنی بر هدف قراردادن موشک حوثی ها و دفع آن قبل از اصابت به هدف، تردیدهایی هم در مورد اصابت این موشک‌ها به هدف یا انهدام آنها پیش از برخورد با زمین به وجود آمد. در حالی که مقام‌های سعودی مکرر مدعی انهدام این موشک‌ها به وسیله پدافند خود شدند، اما تصاویر و ویدئوهایی که متعاقبا منتشر شدند، این ادعا را تأئید نکردند. تصاویر ادعای عربستان مبنی بر پیروزی در این نبرد و نیز ادعای امریکا و دونالدترامپ مبنی بر کارآیی و موفقیت سامانه دفاع موشکی پاتریوت ساخت آمریکا و ادعای آژانس های خبری غرب مبنی بر بینظیر بودن این سیستم دفاعی را جدا زیر سؤال برد.

روزنامه نیویورک تایمز امریکا نخستین تردید های جدی تر را در گزارش نسبتاً مفصلی که بعدا منتشر کرد، به میان آورد. در گزارش نیویورک تایمز، شواهد و تصاویر موشک حوثی ها و بقایای آن و همچنین محل اصابت آن در اطراف فرودگاه ریاض به نمایش گذاشته شد و این روزنامه عنوان گزارش خود را چنین انتخاب کرد:«آیا موشک پدافندی امریکایی در عربستان ناکام ماند؟»

یورو نیوز فارسی با استناد به گزارش نیویورک تایمز و دیگر منابع، گزارش داد موشک پاتریوت امریکایی در عربستان موفق عمل نکرده است:

«روزنامه نیویورک تایمز از قول برخی کارشناسان موشک می‌نویسد کلاهک موشک پرتاب شده از سپر دفاعی بر فراز فرودگاه ملک خالد ریاض عبور کرده و تقریبا به هدف خورده است. این کلاهک در لحظه انفجار آن قدر به پایانه فرودگاه نزدیک بوده که مردمی که نشسته روی صندلی‌ها بوده اند، تکان خورده‌اند.»

مقام‌های سعودی تا کنون در زمینه این ابهامات هیچ گونه توضیحی نداده‌اند. مسئولان رسمی آمریکا هم در مورد این که آیا عربستان توانسته بخشی از این موشک را منهدم کند یا نه، تردید دارند. نیویورک تایمز با یادآوری این که حوثی‌ها در گذشته تنها یک گروه شورشی در یمن به حساب می‌آمدند، می‌نویسد که «آنها امروز به قدرتی تبدیل شده‌اند که می‌توانند موازنه قوا در منطقه را به هم بزنند و حتی قادرند به اهدافی در قلب خاک عربستان حمله کنند. آنها هم اکنون کارآیی سامانه دفاعی امریکا در عربستان را که یک عامل راهبردی آمریکا در رویارویی با ایران و کره شمالی است، به چالش کشیده‌اند.»

جفری لویس، یکی از اعضای تیم کارشناسی در این زمینه به نیویورک تایمز می‌گوید: «دولت‌ها یا در مورد کارآیی سامانه‌ها دروغ می‌گویند یا این که اساسا اطلاعات غلط به آنها داده شده است و این چیزی است که برای ما نگران‌کننده است.»

 

سامانه ضد موشک‌های اسکاد

ساقط کردن موشک‌های اسکاد کار ساده‌ای نیست و دولت‌های عربستان و آمریکا احتمالا در مورد انهدام موشک حوثی ادعای غلطی را مطرح کرده‌اند. موشکی که در ویدئو منتشر شده گروه حوثی دیده می‌شود از نوع برکان-۲ (به معنی آتشفشان) است. این موشک یکی از انواع موشک اسکاد محسوب می‌شود که در خاورمیانه کاربرد زیادی دارد و برای رسیدن به هدف خود در خاک عربستان حدود هزار کیلومتر را طی کرده است.

به نوشته نیویورک تایمز، آقای لویس و همکاران تحلیل‌گر او در تیم پژوهشی مؤسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری واقع در مونتری کالیفرنیا، از همان آغاز شنیدن خبر انهدام موشک به وسیله سامانه دفاعی ارتش عربستان، در صحت آن تردید کردند.

در واقع دولت‌ها در گذشته نیز در مورد کارآیی سامانه دفاع ضد موشکی به ویژه موشک اسکاد اغراق کرده بودند. آمریکا در زمان جنگ اول خلیج فارس مدعی شد که به پدافند ضد موشک خود توانسته چندین موشک اسکاد عراق را منهدم کند. اما تحلیل‌گران می‌گویند که در واقع هیچ موشکی در آن زمان به وسیله این سامانه رهگیری نشده بود.

آیا سپر موشکی آمریکا در ریاض هم نتوانسته است عمل کند؟ پژوهشگران مورد مشاوره نیویورک تایمز برای یافتن پاسخ این پرسش تصاویر شبکه‌های اجتماعی را بررسی کردند.

 

بقایای موشک منهدم شده

بقایای به نمایش در آمده از موشک ساقط شده حوثی‌ها در ریاض نشان می‌دهد که پدافند ضد موشکی عربستان یا به آن اصابت نکرده یا اگر کرده تنها به بخشی از قسمت عقبی آن آسیب رسانده است. گفته می‌شود پیش از آن که پدافند ارتش سعودی به کار بیفتد، بخش‌هایی از موشک در مرکز شهر ریاض سقوط کرده است. در یکی از ویدئوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده یک قطعه نسبتا بزرگ از این موشک حوثی‌ها که در پارکینگ مدرسه ابن خلدون ریاض سقوط کرده دیده می‌شود.

 

ویدئوهای دیگری هم هستند که در آنها قطعات دیگری از موشک یاد شده در شعاع پانصد متری یک بزرگراه دیده می‌شوند. مقام‌های سعودی می‌گویند که این قطعات مربوط به موشکی است که ارتش این کشور منهدم کرده است، اما نیویورک تایمز به نقل از کارشناسان می‌نویسد که با بررسی این قطعات اثری از کلاهک حامل مواد منفجره در آن یافت نشده است. این در واقع به معنی آن است که مواد منفجره موشک احتمالا از سپر ضد موشکی عربستان عبور کرده است.

این موشک که می‌بایست مسیر هزار کیلومتری را طی می‌کرده، به احتمال زیاد به گونه‌ای طراحی شده که بتواند در نزدیکی محل اصابت به دو بخش جدا تقسیم شود، به طوری که لوله آن که در بیشتر مسیر به همراه موشک بوده بیفتد و کلاهک آن که کوچکتر و سبک‌تر است مسیر خود را به سوی هدف ادامه دهد.

با این توضیح می‌توان دانست که چرا از میان بقایای این موشک تنها قسمت عقبی لوله آن به نمایش عمومی در آمده است. این در واقع برای کارشناسان نشانگر آن است که سامانه دفاعی عربستان نتوانسته است از اصابت موشک جلوگیری کند یا این که این سامانه تنها توانسته است به قسمت عقبی لوله موشک برخورد کند که خاصیتی نداشته و در حال سقوط بوده است.

 

موشک به کجا خورده است؟

انفجاری که در حدود دو کیلومتری فرودگاه ملک خالد ریاض روی داد ثابت می‌کند که کلاهک تا رسیدن به سوی هدف و اصابت به آن به راه خود ادامه داده است.

در یکی از ویدئوهای غیرحرفه‌ای منتشر شده، یک مرد لحظاتی پس از برخاستن صدای انفجار می‌گوید: «انفجاری در فرودگاه روی داده است.» سپس مردمی مشاهده می‌شوند که با عجله به طرف پنجره می‌دوند تا بیرون را تماشا کنند.

 

در ویدئوی دیگری که از روی باند فرودگاه گرفته شده، خودروهای امدادی در انتهای باند پرواز دیده می‌شوند. در بالای این خودروها نیز دودی به چشم می‌خورد که نشان از وقوع انفجار و احتمالا اصابت موشک به جایی دارد. دلیل دیگری که بر اساس آن کارشناسان می‌گویند سامانه ضد موشکی عربستان به درستی عمل نکرده آن است که در تصاویر ضبط شده، کلاهک موشک در حال پرواز در بالای سر ضد موشک پاتریوت دیده می‌شود.

مقام‌های سعودی می‌گویند قطعات یافت شده در فرودگاه، همان بقایای موشک منهدم شده هستند، اما معلوم نیست این قطعات چگونه توانسته‌اند تا حدود ۲۰ کیلومتر آن طرف‌تر از محل سقوط سایر قطعات پرواز کنند.

به نوشته نیویورک تایمز، تیم کارشناسی آقای لویس با مقایسه تصاویر ساختمان‌ها در ویدئوهای بررسی شده محل دقیق اصابت موشک را پیدا کردند: در فاصله چند صد متری باند شماره ۳۳R  و در حدود یک کیلومتری پایانه مسافری. تصاویر ماهواره‌ای که بلافاصله از فرودگاه گرفته شد جزئیاتی از خسارات ناشی از انفجار را نشان نمی‌دهند. با این حال در همان تصاویر قسمت‌هایی از زمین فرودگاه که بر اثر برخورد ماده منفجره آسیب دیده، به چشم می‌خورد.

 

آقای لویس به نیویورک تایمز می‌گوید حوثی‌ها نشان دادند که با وجود خطای اندک در اصابت موشک، توان بالایی برای هدف قرار دادن منافع عربستان در قلب این کشور دارند زیرا یک کیلومتر خطا برای یک موشک دوربرد اسکاد عادی است. او معتقد است شاید حتی خود حوثی‌ها هم به این میزان دقت موشک خود باور نداشتند.

لورا گرگو، کارشناس موشکی عضو اتحادیه دانشمندان دلواپس (UCS) نیز با یادآوری این که سامانه پدافند امریکایی عربستان دست کم پنج بار به موشک حوثی شلیک کرده، به نیویورک تایمز می‌گوید: «پنج بار به موشک شلیک شده و هر بار تیر به خطا رفته است. این برای سامانه‌ای که قرار بوده سالم عمل کند، یک شکست محسوب می‌شود.»

جفری لویس، ملیسا هنهام، دیوید اشمرلر و نیت تیلور از «مؤسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری»، دیوید رایت از «اتحادیه دانشمندان دلواپس» (UCS)، جیمز اکتون از «موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی» و لورا گرگو اعضای تیم تحقیق مورد استناد نیویورک تایمز در این زمینه را تشکیل می‌دهند.

 

تبلیغات موفق و عملکرد ناموفق

شاید چنین تصور شود که این اولین بار است تبلیغات رسمی و رسانه ای از توان رزمی و تسلیحاتی امریکا که بشکل اغراق آمیز و جادویی در آژانس های خبری و بنگاه های خبرپراکنی غرب بازتاب می یابند، مورد تردید واقع می شود اما شواهد گواهی می دهند که اینگونه تصویرسازی های دروغین و یا بزرگسازی های اغراق آمیز از توانایی های نظامی و تسلیحاتی به قصد مرعوب نمودن کشورهای متخاصم و دشمن، سوابق دیرینه دارد.

• در دمادم وقوع جنگ خلیج فارس(توفان صحرا) در ۱۹۹۰ میلادی، اکثر رسانه ها و آژانس های خبری غرب در توصیف برتری نظامی و نیروی هوایی متفقین امریکا مکرر یادآور می شدند که سیستم پدافندهوایی عراق قادر به رهگیری و هدف قراردادن جنگنده های اف ۱۶ امریکایی نیستند. اما سامانه دفاع هوایی صدام حسین توانست بیش از ۹۰ هواپیمای ائتلاف را سرنگون کند که در میان آنها تعداد پرشماری از جدیدترین و پیشزفته ترین جنگنده های امریکایی و انگلیسی بودند.
• در حمله موشکی امریکا به افغانستان از آب های خلیج فارس با موشک های کروز، خطاهای فاحشی در هدف گیری موشک ها رخ داد که بعدها مقامات نظامی امریکا نیز مواردی از آنها را فاش ساختند.
• رسانه های غرب ناوهای جنگی امریکا را مستحکم ترین و پیشرفته ترین ناوهای جنگی جهان توصیف می کنند. یکی از این ناوها که شکست ناپذیر توصیف می شد، ناو جنگی «یو اس اس فیتز جرالد» است. در ماه جون سال جاری، این ناو که متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده است در برخورد با یک کشتی معمولی باربری بشدت آسیب دید. در این حادثه دریایی هفت خدمه این ناو ناپدید و تعدادی از سرنشینان ناو مجروح شدند. این درحالی بود که کشتی نفتکش فلیپینی صدمه ناچیزی دیده و هیچ یک از سرنشینان آن آسیب ندیدند.
• امریکایی ها در ماه اپریل سال جاری «مادر بمب ها» را در افغانستان آزمایش کردند. آنها گفتند هدف از انداختن این بمب در ننگرهار، نابود ساختن پناهگاه های داعش بود. اما گزارش های بعدی نشان دادند که این بمب هیچ اثری بر پناهگاه های داعش نداشته است. بعد از انفجار بمب ها در ننگرهار، داعش قدرت بیشتر یافت.

نمونه های مشابه دیگر از عدم توفیق سازوبرگ نظامی ابرقدرتها فراوان وجود دارند. موشک حوثی ها و عملکرد ناموفق موشک های پاتریوت امریکایی در عربستان تنها یک نمونه از فاش شدن اغراق گویی در مورد توانایی ها و قابلیت های فوق العاده نظامی و تسلیحاتی و نظامی امریکاست. چنین ناکامی هایی در خصوص توانایی های تسلیحاتی شوروی سابق و روسیه کنونی هم مشاهده شده است. بطور مثال، تانک تمام اتوماتیک، ضدموشک و فوق پیشرفته روسیه در جنگ سوریه هدف موشک قرار گرفت و شدیدا آسیب دید. پهباد فوق سری و فوق پیشرفته آر کیو امریکا در سال ۲۰۱۱ توسط سپاه پاسداران ایران ردیابی و در کنترول و تصرف کامل آنان درآمد.

عملکرد ضعیف یا بقول نیویورک تایمز، ناکامی موشک پاتریوت امریکا در عربستان در رهگیری موشک حوثی های یمن و ناتوانی در دفاع موشکی، یکبار دیگر این مسئله را ثابت کرد که برخلاف آنچه آژانس های خبررسانی و رسانه های رسمی امریکا گزارش می دهند، نفوذناپذیری تکنولوژی تسلیحاتی امریکا یک افسانه است. بزرگ نمایی قدرت تسلیحاتی و توان تکنولوژیک این کشورها در واقع با هدف مرعوب نمودن سائر دولت ها و ملت ها صورت می پذیرد. به این دلیل دولت هایی مانند کوریای شمالی که توجهی به اینگونه ارعاب ها و تهدیدها از خود نشان نمی دهند، برگ برنده را در دست داشته اند.